Przed przystąpieniem do spółki komandytowej (lub wyborem innej formy prawnej) warto się zastanowić, czy i na jakich warunkach wspólnik będzie mógł przenosić na inne podmioty całość swych uprawnień składających się na ogół praw i obowiązków wspólnika w spółce komandytowej. Ma to znaczenie szczególnie przy mającej ewentualnie nastąpić sprzedaży spółki, wystąpieniu wspólnika ze spółki lub sukcesji w spółce komandytowej.

Zbywalność ogółu praw i obowiązków

Na gruncie obowiązujących przepisów można mówić o ograniczonej zbywalności lub warunkowej zbywalności udziału spółkowego. Po pierwsze, „ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej może być przeniesiony na inną osobę tylko wówczas, gdy umowa spółki tak stanowi” (art. 10 § 1 ksh.). Po drugie, „ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej może być przeniesiony na inną osobę tylko po uzyskaniu pisemnej zgody wszystkich pozostałych wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej” (art. 10 § 2 ksh.).

Przywołane wyżej przepisy najmocniej wyrażają zasadę, że ogół praw i obowiązków wspólnika spółki komandytowej, czyli udział spółkowy, stanowi o istocie członkostwa wspólnika w spółce. Przeniesienie udziału spółkowego oznacza, że nabywca (osoba trzecia lub inny wspólnik) wstępuje w prawa i obowiązki wspólnika zbywającego te prawa, przy czym dokonanie takiej czynności uwarunkowane jest treścią umowy spółki oraz zgodą pozostałych wspólników.

Wyjaśnienia wymaga również pojęcie zbycia udziału spółkowego. W prawie handlowym, będącym częścią gałęzi prawa cywilnego, zbycie udziału jest jednym ze sposobów rozporządzenia udziałem, polegającym na przeniesieniu tytułu prawnego do udziału (własności). Przeniesienie tytułu prawnego do udziału może natomiast nastąpić w ramach każdej dopuszczalnej prawnie czynności prawnej. Przepis art. 10 ksh. nie kształtuje przy tym nowego rodzaju umowy nazwanej, lecz stanowi podstawę do rozporządzenia tytułem prawnym do udziału spółkowego, w ramach umów nazwanych lub nienazwanych, np. umowy sprzedaży, darowizny, zamiany itp.

Zbycie ogółu praw i obowiązków (udziału spółkowego) przez wspólnika oznacza tym samym przeniesienie członkostwa w spółce na inną osobę (nabywcę), która staje się wspólnikiem w miejsce wspólnika zbywającego udział spółkowy. Należy przy tym odróżnić zbycie udziału spółkowego (przeniesienie członkostwa w spółce) od wystąpienia wspólnika (ustanie członkostwa w spółce), albowiem przy zbyciu udziału spółkowego nabywca wstępuje w miejsce zbywcy udziału spółkowego i co do zasady rozlicza się nim, natomiast w przypadku wystąpienia wspólnika ze spółki jego prawa i obowiązki co do zasady nie przechodzą na inną osobę, lecz wygasają, a wspólnik występujący rozlicza się ze spółką na podstawie art. 65 ksh.

Postanowienia umowne mogą bardziej określać szczegółowe zasady zbywania ogółu praw i obowiązków oraz zasady wyrażania przez pozostałych wspólników zgody na nabycie udziału spółkowego (sprzedaż ogółu praw i obowiązków w spółce komandytowej zostanie opisany szerzej w przyszłych artykułach). 

Kompletność ogółu praw i obowiązków

Udział spółkowy obejmuje wszystkie prawa i obowiązki przysługujące wspólnikowi względem spółki z tytułu stosunku spółki, w tym:

1. prawa i obowiązki majątkowe (m.in. udział w zyskach i stratach, obowiązek wniesienia wkładu, prawa i obowiązki majątkowe wynikające z udziału kapitałowego itp.),
2. prawa i obowiązki korporacyjne (m.in. reprezentowanie spółki, prowadzenie praw spółki, podejmowanie uchwał itp.).

Tym samym, w ramach każdej czynności prawnej dokonywanej przez wspólnika w zakresie rozporządzenia ogółem praw i obowiązków, nie jest konieczne definiowanie poszczególnych jego elementów, gdyż czynność prawna mająca za przedmiot udział spółkowy obejmuje wszystkie prawa i obowiązki (zarówno o charakterze majątkowym, jak i korporacyjnym) wynikające ze stosunku spółki. Stosunek spółki wyznacza przy tym również granice udziału spółkowego, który nie obejmuje innych stosunków cywilnoprawnych, które mogą wiązać wspólnika i spółkę. Jest to istotne o tyle, że poza osobowym, spółkowym związaniem wspólnika ze spółką w ramach stosunku spółki, często spółkę i wspólnika wiążą inne stosunki prawne, np. wynikające z usług wykonywanych przez wspólnika na rzecz spółki (umowy zlecenia), udostępnienia przez wspólnika przedmiotów majątkowych na podstawie umowy cywilnoprawnej (np. najem nieruchomości należącej do wspólnika). Kompletność ogółu praw i obowiązków dotyczą tylko i wyłącznie praw i obowiązków wynikających ze stosunku spółki  (tj. umowy spółki lub przepisów ksh.), a nie odrębnych stosunków prawnych (które odrębnie wymagałyby przeniesienia na inną osobę lub rozwiązania, w zależności od intencji i okoliczności występowania ze spółki). 

Przykład

Wspólnik uzyskuje przychody ze spółki poprzez udział w zyskach, a ponadto przychody z najmu nieruchomości wspólnika przeznaczonej na siedzibę spółki. Zakładając, że umowa spółki nie stanowi inaczej, a pozostali wspólnicy wyrażają zgodę na zbycie udziału spółkowego, w wyniku sprzedaży przez wspólnika ogółu praw i obowiązków wspólnika spółki komandytowej przenosi on na nabywcę między innymi wszystkie wierzytelności i zobowiązania (w tym zarówno wymagalne, jak i niewymagalne) wynikające z udziału w zyskach i stratach spółki komandytowej. Nie przenosi natomiast praw i obowiązków wynikających z umowy najmu zawartej ze spółką. Należy przy tym pamiętać, że wspólnik zbywający udział spółkowy nadal pozostaje solidarnie odpowiedzialny ze wspólnikiem nabywającym udział spółkowy na podstawie art. 10 § 3 ksh.

Autor: Przemysław Musioł