Osoba fizyczna, posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych bez cienia wątpliwości może być komplementariuszem jak i komandytariuszem spółki komandytowej, jeśli posiada pełną zdolność do czynności prawnych. Wątpliwości co do możliwości wstąpienia przez osobę nieposiadającą pełnej zdolności do czynności prawnych do spółki w charakterze komplementariusza mogą wynikać z podstawowej roli komplementariusza w zakresie reprezentowania spółki komandytowej i prowadzenia jej spraw. Brak lub ograniczenie zdolności do czynności prawnych komplementariusza skutkowałoby bowiem przekazaniem kompetencji komplementariusza jego przedstawicielowi ustawowemu (rodzicowi lub opiekunowi), który nie jest wspólnikiem spółki komandytowej, stąd osoby nieposiadające pełnej zdolności do czynności prawnych nie mogą być komplementariuszami, albowiem byłoby to w niezgodzie z zasadą, że kierowanie spółką należy do komplementariuszy.

Przepisy kodeksu spółek handlowych wprost nie wymagają od komplementariusza posiadania pełnej zdolności do czynności prawnych, ani wprost nie zakazują osobom pozbawionym zdolności do czynności prawnych lub ograniczonych w tej zdolności uczestniczenia w spółkach komandytowych w charakterze wspólnika, jednak uczestnictwo osób o takim statusie, zarówno w charakterze komplementariusza, jak i komandytariusza, może budzić wątpliwości.

Istnieją argumenty przemawiające za prawną możliwością dopuszczenia do spółki komandytowej osoby o ograniczonej zdolności do czynności prawnej, a nawet całkowicie pozbawionej zdolności do czynności prawnej (choć jest to kwestia kontrowersyjna).

Nawet w przypadku przyjęcia założenia, że do spółki może przystąpić osoba całkowicie lub częściowo pobawiona zdolności do czynności prawnej, możliwość reprezentacji i prowadzenia spraw spółki przez taką osobę będzie w praktyce znacząco utrudniona (kwestia działania przez przedstawiciela i/lub uzyskania zgody sądu).

Taka sytuacja może być szczególnie problematyczna w przypadku śmierci wspólnika i ocenie możliwości przystąpienia w jego miejsce małoletnich spadkobierców. Dopuszczenie ich do udziału w spółce oznaczałoby możliwość kontynuowania działalności przez spółkę i realną sukcesję. Przeciwny wniosek nie wydaje się mieć oparcia w przepisach prawa, a ponadto prowadziłby do konieczności wypłaty majątku przypadającego na zmarłego wspólnika, a nawet rozwiązania spółki komandytowej. Wspólnicy mogą zmienić umowę spółki i pozbawić takiego wspólnika prawa prowadzenia spraw spółki i reprezentacji spółki, ewentualnie wystąpić do sądu o pozbawienie go tych praw wyrokiem.

Pozbawienie lub ograniczenie w zdolności do czynności prawnych nie oznacza pozbawienia samej zdolności prawnej, czyli zdolności bycia podmiotem praw i obowiązków, którą każdy człowiek posiada od chwili urodzenia (art. 8 § 1 k.c.). Spółka komandytowa, podobnie jak inne spółki osobowe, charakteryzuje osobisty charakter udziału wspólników, łączący z jednej strony kompetencje w zakresie reprezentacji oraz prowadzenia spraw spółki, a z drugiej strony uprawnienia o charakterze majątkowym. Dopuszczenie możliwości uczestnictwa osób fizycznych nieposiadających pełnej zdolności do czynności prawnych stanowi podstawę realizacji zdolności prawnej tych osób i ich specyficznej osobowo-majątkowej więzi ze spółką komandytową.

Należy również pamiętać, że uzyskanie statusu wspólnika przez spadkobiercę uzależnione jest od umieszczenia w umowie spółki odpowiedniego postanowienia, które umożliwi wstąpienie spadkobierców w miejsce zmarłego wspólnika.

Autor: Przemysław Musioł