1 marca 2019 roku przedsiębiorców działających w formie spółki czeka mała rewolucja in plus. W życie wejdą bowiem zmiany w Kodeksie cywilnym i Kodeksie spółek handlowych wprowadzające szereg ułatwień dla spółek prawa handlowego, które na nowo normują wiele problematycznych dotąd aspektów funkcjonowania spółek. Co dokładnie się zmieni?

Czynność fałszywego organu będzie można potwierdzić

Dotychczas skutki zawarcia umowy w imieniu osoby prawnej przez fałszywy organ tj. przykładowo przez osobę, która nie była w zarządzie spółki, określane były niejednolicie. Zgodnie z jednym poglądem taka umowa miała być bezwzględnie nieważna z mocy prawa, zgodnie z drugim obarczona tylko sankcją bezskuteczności zawieszonej, tzn. mogła być potwierdzona przez osoby właściwie umocowane.

Od 1 marca 2019 roku wprowadzona zostanie nowa treść art. 39 Kodeksu cywilnego, która rozwieje istniejące wątpliwości. Zgodnie z nim, jeżeli zawierający umowę jako organ osoby prawnej nie będzie miał umocowania albo przekroczy jego zakres, ważność umowy zależeć będzie od jej potwierdzenia przez osobę prawną, za którą czynność została dokonana. Druga strona czynności będzie mogła wyznaczyć osobie prawnej, za którą czynność została dokonana, odpowiedni termin do potwierdzenia umowy i stanie się wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu. W braku potwierdzenia ten, kto zawarł umowę za osobę prawną, obowiązany jest do zwrotu tego, co otrzymał od drugiej strony w wykonaniu umowy oraz do naprawienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę nie wiedząc o braku umocowania lub o przekroczeniu jego zakresu. Powyższe stosuje się odpowiednio w przypadku, gdy czynność prawna została dokonana za osobę prawną, która nie istnieje. Wskazane zasady dotyczyć będą zasadniczo zawierania umów. Jednostronna czynność prawna dokonana przez działającego jako organ osoby prawnej bez umocowania albo z przekroczeniem jego zakresu będzie nieważna. Jednakże gdy ten, komu zostało złożone oświadczenie woli za organ osoby prawnej, zgodzi się na działanie bez umocowania, stosować się będzie odpowiednio przepisy o zawarciu umowy bez umocowania.

Pomimo tego, że przepis w zmienionym brzmieniu wejdzie w życie 1 marca 2019 roku, będzie on stosowany także do czynności dokonanych przed dniem wejścia w życie zmian, jeżeli czynności te nie były przedmiotem prawomocnie zakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy postępowań sądowych w sprawach cywilnych.

Nie tylko partner zasiądzie w zarządzie spółki partnerskiej

Na gruncie obowiązujących przepisów wspólnicy spółki partnerskiej powołując zarząd spółki mogli mieć pewne wątpliwości co do tego, jaki powinien być skład zarządu. Przepisy nie wskazywały bowiem wprost czy w skład zarządu mają wchodzić wyłącznie partnerzy spółki, czy też można powołać zarząd mieszany lub złożony wyłącznie z osób trzecich.

Zmienione przepisy precyzują, że członkiem zarządu w spółce partnerskiej może być osoba trzecia, przy czym w skład zarządu spółki musi wchodzić także co najmniej jeden jej partner.

Komplementariusz zawsze wypowie umowę spółki

Od 1 marca 2019 roku komplementariusze spółek komandytowo-akcyjnych nie będą już musieli obawiać się także, że w razie gdyby statut spółki nie przewidywał możliwości wypowiedzenia umowy spółki lub wystąpienia z niej zostaną uwięzieni w spółce. Od tego dnia bowiem wypowiedzenie umowy spółki przez komplementariusza i jego wystąpienie ze spółki będzie dopuszczalne, nawet jeśli statut spółki komandytowo-akcyjnej nie będzie przewidywał takiej możliwości.

Zmieniono zasady wypłaty dywidendy, uregulowano zasady zwrotu zaliczki na jej poczet

Kolejną zmiana jest doprecyzowanie zasad ustalenia tzw. dnia dywidendy oraz terminów w jakich powinna nastąpić wypłata wspólnikom spółki z o.o. należnej im dywidendy. Od 1 marca 2019 roku jeżeli uchwała zgromadzenia wspólników nie będzie określała dnia dywidendy (tj. dnia, według którego ustala się krąg osób uprawnionych do otrzymania dywidendy), dniem tym będzie dzień powzięcia uchwały o podziale zysku. Ponadto, sama wypłata dywidendy dokonywana będzie w dniu określonym w uchwale wspólników. Jeżeli jednak uchwała nie określi terminu wypłaty dywidendy, jej wypłata powinna nastąpić niezwłocznie po dniu dywidendy. Zarząd nie będzie miał już kompetencji w zakresie ustalenia dnia wypłaty dywidendy.

Począwszy od 1 marca 2019 roku, wprowadzony zostanie także mechanizm umożliwiający spółce uzyskanie zwrotu wypłaconych, nadmiernych, zaliczek na dywidendę. W przypadku, gdy w danym roku obrotowym zaliczka zostanie wypłacona wspólnikom, a spółka odnotuje stratę albo osiągnie zysk w wysokości mniejszej od wypłaconych zaliczek, wspólnicy zobowiązani będą do zwrotu zaliczki:

• w całości – w przypadku odnotowania straty albo
• w części odpowiadającej wysokości przekraczającej zysk przypadający wspólnikowi za dany rok obrotowy – w przypadku osiągnięcia zysku w wysokości mniejszej od wypłaconych zaliczek.

Nowe zasady składania rezygnacji przez członków zarządu

W świetle obowiązujących przepisów ustępujący członkowie zarządu spółek kapitałowych mogli mieć pewne wątpliwości, komu i w jaki sposób powinni złożyć oświadczenie o rezygnacji, w sytuacji, gdy w wyniku rezygnacji członka zarządu spółki żaden mandat w zarządzie nie byłby obsadzony. Począwszy od 1 marca 2019 roku, jeżeli w wyniku rezygnacji członka zarządu żaden mandat w zarządzie nie byłby obsadzony, członek zarządu złoży rezygnację:

• w przypadku spółki z o.o. – wspólnikom,
• w przypadku spółki akcyjnej – radzie nadzorczej albo akcjonariuszom, jeżeli żaden mandat w radzie nadzorczej nie jest obsadzony.

Dodatkowo, ustępujący członek zarządu sp. z o.o. musi jednocześnie ze złożeniem rezygnacji zwołać zgromadzenie wspólników w celu powzięcia uchwały w sprawie powołania zarządu. Natomiast, w sytuacji rezygnacji ostatniego (lub jedynego) członka zarządu spółki akcyjnej, gdy żaden mandat w zarządzie nie byłby obsadzony, a ustępujący członek zarządu nie może złożyć rezygnacji radzie nadzorczej, musi on jednocześnie ze złożeniem rezygnacji zwołać walne zgromadzenie w celu powzięcia uchwały w sprawie powołania rady nadzorczej. Zaproszenie na zgromadzenie wspólników lub ogłoszenie o walnym zgromadzeniu musi w takiej sytuacji zawierać także oświadczenie o rezygnacji członka zarządu. Rezygnację członka zarządu uważa się w takich przypadkach za skuteczną dopiero z dniem następującym po dniu, na który zwołano zgromadzenie.

Głosowanie pisemne także na zwyczajnym zgromadzeniu

Dotychczas obowiązujące przepisy ograniczały wspólnikom możliwość głosowania pisemnego nad uchwałami zwyczajnego zgromadzenia wspólników spółki z o.o. tj. dotyczącymi:

• rozpatrzenia i zatwierdzenia sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy,
• podziału zysku albo pokrycia straty,
• udzielenia członkom organów spółki absolutorium z wykonania przez nich obowiązków.

Wprowadzone zmiany przewidują zniesienie tego ograniczenia i umożliwienie wspólnikom podejmowania ww. uchwał także w drodze głosowania pisemnego.

Zwołujący odwoła zgromadzenie wspólników

Kompetencja do zwołania zgromadzenia wspólników spółki z o.o. może przysługiwać m.in. zarządowi, radzie nadzorczej, komisji rewizyjnej, wspólnikom a także innym osobom wskazanym w umowie spółki. Brak było dotychczas natomiast przepisu, który wskazywałby czy i komu przysługuje uprawnienie do odwołania zgromadzenia wspólników. Ta kwestia natomiast była często powodem powstawania sporów w spółce.

Od 1 marca 2019 roku wprowadzone zostaną jasne zasady odwoływania zgromadzeń, zgodnie z którymi prawo do odwołania zgromadzenia wspólników przysługiwać będzie zwołującemu to zgromadzenie. W przypadku natomiast, gdy zwołania nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników zażądają wspólnik lub wspólnicy spółki, to oni będą mieli wyłączne prawo odwołania zwołanego z ich wniosku zgromadzenia.

Kopia pełnomocnictwa w księdze protokołów

Wspólnicy spółki z o.o. oraz akcjonariusze spółki akcyjnej mogą uczestniczyć w zgromadzeniu wspólników i walnym zgromadzeniu akcjonariuszy oraz wykonywać prawo głosu przez pełnomocników.

Dotychczas wymagane było załączenie do księgi protokołów oryginału pisemnego pełnomocnictwa. Od 1 marca 2019 roku do księgi protokołów będzie  załączana kopia udzielonego przez wspólnika bądź akcjonariusza pełnomocnictwa.

Łatwiejsze wstąpienie do toczącego się procesu

Dotychczas spółki, które w wyniku podziału nabyły część majątku co do której toczył się spór sądowy, stawały przed pytaniem, czy do wstąpienia do toczącego się procesu potrzebują zezwolenia strony przeciwnej. Kwestia ta bowiem nie była wprost uregulowana w obwiązujących przepisach a orzecznictwo jej dotyczące było nierzadko sprzeczne.

Omawiane zmiany przyniosą także ułatwienie w tym zakresie. Od 1 marca 2019 roku przepisy wprost będą wskazywać, że spółka, która w toku toczącego się postępowania sądowego nabyła w wyniku podziału przez wydzielenie część majątku spółki dzielonej, wstępuje do postępowania dotyczącego nabytego prawa w miejsce spółki dzielonej bez potrzeby uzyskania zgody strony przeciwnej. Niesporne będzie zatem, że spółka, która w procesie podziału nabędzie część majątku, co do której toczy się spór, do wstąpienia do toczącego się procesu nie będzie potrzebowała zezwolenia strony przeciwnej.

Podział nie pozwoli spółce dzielonej uniknąć zobowiązań

Na gruncie obowiązujących przepisów dotyczących zasad ponoszenia odpowiedzialności za zobowiązania spółek biorących udział w procedurze podziałowej, istniała wątpliwość co do tego w jakich przypadkach za zobowiązania te odpowiada także spółka dzielona, gdy w wyniku podziału zachowuje ona swój byt prawny (czyli w razie podziału przez wydzielenie). Zagadnienie to budziło dotychczas wątpliwości zarówno w orzecznictwie, jak i w doktrynie.

Od dnia 1 marca 2019 roku za zobowiązania przypisane w planie podziału spółce przejmującej lub spółce nowo zawiązanej spółka dzielona oraz pozostałe spółki, na które został przeniesiony majątek spółki dzielonej, odpowiadać będą solidarnie przez trzy lata od dnia ogłoszenia o podziale. Odpowiedzialność ta będzie ograniczona do wartości aktywów netto przyznanych każdej spółce w planie podziału.

Autor:

Karolina Durbacz

Michał Wojciechowski