Podstawowym założeniem osoby posiadającej instalację fotowoltaiczną (PV), poza obniżeniem własnych rachunków za energię elektryczną, jest również możliwość jej sprzedaży w ramach jednego z dostępnych systemów jej obrotu. Jakie możliwości mają poszczególni wytwórcy energii elektrycznej? Jaką rolę odgrywa posiadanie statusu prosumenta energii odnawialnej? Zapraszamy do lektury!

Podsumowanie systemów sprzedaży energii elektrycznej, w odniesieniu do rodzaju instalacji PV (grafika nie obejmuje teoretycznej możliwości obrotu giełdowego, który ze względów formalnych prowadzony jest przy pomocy podmiotów trzecich m.in. sprzedawców wybranych).

Wytwórca energii zamierzający sprzedawać nadwyżki energii elektrycznej wytworzonej we własnej instalacji OZE, po spełnieniu odpowiednich wymogów formalnych dla wykonywania tego rodzaju działalności, powinien podjąć decyzję o systemie sprzedaży, w ramach którego produkowana przez niego energia będzie sprzedawana. Co do zasady zgodnie z ustawą o odnawialnych źródłach energii (UOZE) wytwórca energii ma swobodę wyboru kontrahenta korzystając ze zwolnienia energii wyprodukowanej w instalacjach OZE od ogólnie obowiązującego obliga giełdowego, wymuszającego sprzedaż energii elektrycznej przez przedsiębiorcę energetycznego na odpowiedniej giełdzie towarowej (aktualnie procedowana jest nowelizacja ustawy Prawo energetyczne oraz UOZE, która zniesie wspomniane obligo giełdowe), jak również może skorzystać z istniejących systemów wsparcia. Przybliżymy pokrótce poszczególne systemu.

Teoretycznie istnieje możliwość sprzedaży energii elektrycznej z mikroinstalacji PV (bez statusu prosumenta) na aukcji OZE. Nie jest to jednak preferowany system sprzedaży energii elektrycznej z przyczyn ekonomicznych, albowiem wolumen produkowanej energii elektrycznej z tego rodzaju instalacji PV jest zbyt niski, żeby mógł konkurować z innymi projektami na aukcjach OZE.

System net billingu oraz net meteringu

Systemy tzw. net-billingu tj. nowowprowadzonego systemu rozliczeń wyprodukowanej energii elektrycznej w mikroinstalacji przez prosumentów energii odnawialnej, opierającego się na pieniężnym rozliczeniu wytwarzanej i pobranej z sieci energii elektrycznej, który zastąpił po 01.04.2022 r. oraz 01.07.2022 r. poprzedni system rozliczeń tzw. net-metering, który oparty był rozliczenie barterowe wytworzonej oraz oddanej do sieci energii elektrycznej wytworzonej z mikroinstalacji, wprowadzone zostały do obrotu energię elektryczną by umożliwić rozliczenie tysięcy małych i przydomowych instalacji prosumenckich (zgodnie z obowiązującymi regulacjami prosument nie może mieć przyłączonej instalacji o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej nie większej niż 50 kW).

Dawny system rozliczeń prosumentów (obowiązujący co do zasady do dnia 31.03.2022 r.) z tzw. net metering, opiera się na barterowym (bezgotówkowym) rozliczeniu nadwyżek energii elektrycznej wytworzonej przez prosumenta oraz z energią pobraną z sieci. Rozliczenie energii zależne jest od mocy instalacji i odbywa się w proporcji:

• 1:0,8 w przypadku mikroinstalacji prosumenta nie większej niż 10 kWp,
• 1:0,7 w przypadku mikroinstalacji prosumenta większej niż 10 kWp.

Wytwórca ten nie ponosi opłaty dystrybucyjnej zmiennej oraz może rozliczyć nadwyżkę wyprodukowanej energii w okresie 12 miesięcy ze swoim zapotrzebowaniem energetycznym.

Obecny system rozliczeń (obowiązujący co do zasady od 01.04.2022 r.), tzw. net billing, opiera się na założeniu przeliczenia wytworzonej energii elektrycznej w instalacji prosumenckiej na pieniądze oraz dokonanie rozliczenia z nim w tej formie. System zakłada odrębne rozliczenie wartości energii elektrycznej wprowadzonej do sieci elektroenergetycznej i energii elektrycznej pobranej z sieci elektroenergetycznej, w oparciu o wartość energii ustaloną wg ceny giełdowej – ceny z Rynku Dnia Następnego (RDN). W założeniu ma się on składać z dwóch etapów rozliczenia:

• oddania energii elektrycznej do sieci, przeliczenie jej wartości po obowiązującej cenie oraz zapisanie tej wartości na koncie prosumenta w formie pieniężnej,
• pobrania energii elektrycznej z sieci, przeliczenie jej wartości po obowiązującej cenie oraz rozliczenie tej wartości z kwotą zebraną na koncie prosumenta.

Wytwórca zostanie w ramach tego systemu obciążony opłatą dystrybucyjną zmienną, natomiast nadal będzie mógł rozliczyć nadwyżkę wyprodukowanej energii w okresie 12 miesięcy ze swoim zapotrzebowaniem energetycznym.

Okres wsparcia w obu systemach wynosi co najmniej 15 lat.

Działanie sprzedawcy zobowiązanego

Sprzedawca zobowiązany jest podmiotem, którego obowiązkiem jest odkup energii elektrycznej od niektórych podmiotów na rynku wytwarzających energię elektryczną z instalacji OZE. Do obowiązków sprzedawców zobowiązanych należy m.in. zakup energii odnawialnej:

• z instalacji OZE o mocy mniejszej nie przekraczającej 50 kW, wytworzonej przez podmioty nie będące prosumentami, bądź niekorzystające z systemu prosumenckiego;
• z instalacji OZE o mocy większej niż 50 kW, jednak nie większej niż 500 kW, przede wszystkim jeżeli ta została pierwszy raz wytworzona w instalacji do dnia 01.07.2016 r.,
• rozliczanych w systemie aukcji OZE.

Z wyjątkiem energii sprzedanej w systemie aukcyjnym sprzedawca zobowiązany kupi wytworzoną energię z instalacji PV po cenie, stanowiącej 100% średniej ceny na rynku konkurencyjnym w poprzednim kwartale.

Warunkiem współpracy ze sprzedawcą zobowiązanym w systemie pozaukacyjnym, jest wprowadzenie energii do sieci dystrybucyjnej, a dla instalacji większych niż mikroinstalacje PV również zaoferowanie całej energii wytworzonej i wprowadzonej do sieci, w okresie co najmniej 90 następujących po sobie dni kalendarzowych.

Okres wsparcia wynosi co najmniej 15 lat.

Aukcja OZE

System aukcji organizowanych dla wytwórców energii z instalacji odnawialnego źródła energii jest kolejnym systemem wsparcia produkcji energii z odnawialnych źródeł energii wprowadzonym do systemu prawnego przepisami ustawy OZE, w ramach którego wytwórcy energii z odnawialnych źródeł energii, m. in. z instalacji PV, otrzymują pomoc publiczną.

Aukcje OZE organizowane są przez Prezesa URE nie rzadziej niż raz w roku. Ich uczestnicy zobowiązani są do spełnienia szeregu warunków formalnych oraz uiszczenia kaucji w wysokości 30 zł (instalacja istniejąca) lub 60 zł (instalacja nowa/zmodernizowana) za każdy 1 kW zainstalowanej mocy elektrycznej danej instalacji, a wpłatę uregulować przed złożeniem oferty w ramach aukcji.

Przed złożeniem oferty w ramach aukcji należy uzyskać zaświadczenie od Prezesa URE prekwalifikujące do udziału w tejże.

Po uzyskaniu zaświadczenia, na jego podstawie uczestnik może złożyć oświadczenie o uczestnictwie w aukcji OZE oraz ostatecznie ofertę w ramach aukcji. Co do zasady aukcję wygrywają ci z uczestników, którzy zaproponują najniższą cenę sprzedaży energii elektrycznej z ze swojej instalacji OZE.

W przypadku instalacji fotowoltaicznych o mocy zainstalowanej mniejszej niż 500 kW, zwycięskiemu wytwórcy przysługuje gwarancja ceny sprzedaży wytworzonej energii elektrycznej. W przypadku instalacji fotowoltaicznych o mocy zainstalowanej nie mniejszej niż 500 kW, zwycięskiemu wytwórcy przysługuje prawo do pokrycia tzw. ujemnego salda.

Okres wsparcia wynosi co najmniej 15 lat.

Sprzedaż energii sprzedawcy wybranemu

Poza omówionymi już systemami wsparcia wytwórca energii z instalacji PV ma również możliwość sprzedaży energii sprzedawcy wybranemu, z którym wynegocjuje odpowiednie warunki handlowe.

Wraz z dynamicznym rozwojem OZE na polskim rynku wzrosło zainteresowanie umowami w zakresie zakupu energii elektrycznej bezpośrednio od wytwórców energii ze źródeł odnawialnych tzw. Power Purchase Agreement  (PPA). W polskim porządku prawnym nie utworzono definicji PPA, jednakże kontrakty te występują w obrocie prawnym stanowiąc podstawę wolnorynkowego obrotu wyprodukowaną energią elektryczną. W ramach umów PPA obecnie wyróżniamy dwa dominujące modele:

• umowy PPA oparte o fizyczną dostawę energii elektrycznej bezpośrednią siecią elektroenergetyczną (za pomocą sieci operatora dystrybucyjnego albo linią bezpośrednią, łączącą producenta i odbiorcę);
• wirtualne umowy PPA oparte na mechanizmie różnicowym, stanowiące instrument finansowy.

Zgodnie z aktualnymi standardami rynkowymi umowy PPA powinny zawierać szczegółowe postanowienia poświęcone m.in. ilości dostarczonej energii podlegającej sprzedaży, wysokości stawki oraz zasad rozliczeń energii pomiędzy stronami a operatorem sieci. Umowy PPA oparte o fizyczną dostawę energii elektrycznej powinny również zawierać minimalne wymagania ustawowe dotyczące kontraktów na sprzedaż energii elektrycznej, w szczególności kwestię przeniesienia własności energii elektrycznej oraz kwestie jej wydania.

Pewne warunki progowe dot. sprzedaży energii na rzecz sprzedawcy wybranego występują w odniesieniu do prosumenta energii odnawialnej, który powinien współpracować ze sprzedawcą wybranym na podstawie umowy kompleksowej lub umowy sprzedaży energii elektrycznej, jednakże aktualnie uznaje się, iż co do zasady warunki handlowe mogą zostać określone dowolnie pomiędzy stronami umowy na zakup energii elektrycznej.

Autor:

Wojciech Kasprzak

Adam Pospieszyński