Twoja nieruchomość została wywłaszczona, na mocy umowy cywilnoprawnej, pod przedsięwzięcie publiczne? Inwestycja ta nie doszła jednak do skutku? Możesz starać się o zwrot mienia.

Wyrokiem z dnia 12 grudnia 2017 r. Trybunał Konstytucyjny zmienił sytuację prawną byłych właścicieli wywłaszczonych nieruchomości. Dotychczas obowiązująca treść art. 136 ust. 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami umożliwiała dochodzenie zwrotu wywłaszczonej nieruchomości wyłącznie tym właścicielom, którzy utracili nieruchomość na mocy decyzji administracyjnej. Natomiast ci, którzy zgodzili się na wywłaszczenie już na etapie rokowań, a więc w drodze umowy, przed wszczęciem postępowania, byli pozbawieni takiego uprawnienia.

Trybunał zauważył, że nieuzasadnione jest różnicowanie ochrony interesów majątkowych tych dwóch grup byłych właścicieli. Decydujący jest fakt, że w istocie odebranie nieruchomości ma charakter przymusowy, bowiem w sytuacji niezawarcia umowy w drodze rokowań, wszczynane jest postępowanie administracyjne. Właściciel stawał przed wyborem zawarcia umowy lub odebrania mu nieruchomości na mocy decyzji wywłaszczeniowej. W takich okolicznościach nie sposób więc mówić o równorzędności stron, czy swobodzie kształtowania treści umowy.

Co to oznacza w praktyce?

Możliwość dochodzenia przez każdego poprzedniego właściciela lub spadkobiercę zwrotu wywłaszczonej nieruchomości, jeżeli stała się ona zbędna na cel publiczny, określony w decyzji bądź umowie cywilnoprawnej. W każdym przypadku, gdy od dnia, w którym decyzja stała się ostateczna upłynęło lat 7 i nie rozpoczęto prac związanych z realizacją tego celu albo upłynęło lat 10 i cel ten nie został zrealizowany, właściciel może, nieważne w jaki sposób utracił nieruchomość, dochodzić jej zwrotu. Oczywiście w przypadku zwrotu nieruchomości, właściciel lub spadkobierca musi zwrócić to, co sam otrzymał w zamian za wywłaszczoną nieruchomość, a więc odszkodowanie lub nieruchomość zamienną, jeśli taka była przyznana.

A jeżeli już wcześniej próbowano odzyskać własność?

Stwierdzenie niekonstytucyjności określonego przepisu jest przesłanką wznowienia postępowania administracyjnego. Oznacza to, że również ci byli właściciele, którzy już starali się o zwrot wywłaszczonej nieruchomości, i w których sprawach zapadły niekorzystne dla nich decyzje administracyjne, mogą wnioskować o wznowienie postępowania i zwrot utraconej nieruchomości. Dla tych jednak osób czas na podjęcie odpowiednich czynności jest ograniczony, ponieważ wznowienia postępowania z powodu niekonstytucyjności przepisu można żądać wyłącznie w terminie miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia. Z uwagi na to, że wyroki TK wchodzą w życie z dniem ogłoszenia w Dzienniku Ustaw, co zostało uczynione w dniu 20 grudnia, termin ten upłynie 20 stycznia 2018 r.