Spółka z o.o. to jedna z najchętniej wybieranych form prowadzenia działalności. W 2018 roku w Polsce mieliśmy ponad 402 tysiące zarejestrowanych spółek z o.o.. Spółka z o.o. przyciąga przedsiębiorców możliwością ograniczenia odpowiedzialności wspólnika, gdyż co do zasady, za zobowiązania spółki z o.o. odpowiada jedynie spółka jako osoba prawna. I choć odpowiedzialność wspólników spółki z o.o. jest ograniczona nie znaczy to jednak, że jej wspólnicy nigdy nie ponoszą żadnej odpowiedzialności w związku z takim sposobem prowadzenia działalności gospodarczej. Jesteś przedsiębiorcą? Chcesz założyć lub przekształcić się w spółkę z o.o.? Przeczytaj dokładnie poniższy artykuł.

Spółka z o.o. w dużym skrócie
Myśląc o oddzieleniu majątku prywatnego, osobistego od tego, który służy prowadzeniu działalności gospodarczej w celu ograniczenia odpowiedzialności osobistej za ryzyka związane z jej prowadzeniem, przedsiębiorca lub osoba, która planuje rozpocząć prowadzenie tej działalności powinna zwrócić uwagę na spółkę z o.o., z uwagi na następujące cechy:

1. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w obrocie gospodarczym występuje w oderwaniu od jej wspólników, jako odrębny podmiot.
2. Spółka z o.o. ponosi odpowiedzialność za zaciągnięte zobowiązania samodzielnie, całym swoim majątkiem, zaś ryzyko wspólników sprowadza się jedynie do wartości wniesionych przez nich wkładów.
3. Zasadą jest, iż wspólnicy spółki z o.o. nie ponoszą odpowiedzialności za jej zobowiązania. To m.in. ze względu na odrębną osobowość prawną spółka z o.o. i oddzielenie ryzyka wynikającego z prowadzenia działalności gospodarczej od majątku prywatnego spółka z o.o. jest tak chętnie wybieraną formą prawną dla prowadzenia działalności.

Jak to jednak zazwyczaj bywa, polski ustawodawca przewidział wyjątki od reguły. W niektórych przypadkach będąc wspólnikiem sp. z o.o. można ponieść odpowiedzialność wobec wierzycieli spółki. Wspólnik, może także odpowiadać za swoje działania, bądź też zaniechania przed samą spółką, a nawet przed sądem rejestrowym.

Spółka z o.o., a inne formy prawne prowadzenia działalności

Jak wygląda odpowiedzialność wspólnika spółki z o.o. w odniesieniu do innych form prowadzenia działalności? Dla porównania, należy wskazać, iż prowadząc jednoosobową działalność gospodarczą, ponosimy za swoje długi osobistą, niczym nieograniczoną odpowiedzialność.

Podobnie sprawa ma się w razie prowadzenia działalności gospodarczej w ramach spółki cywilnej. W takiej spółce dodatkowo istotne jest zdanie sobie sprawy z tego, że odpowiedzialność osobista majątkiem wspólnika dotyczy zobowiązań zaciąganych w ramach spółki nie tylko bezpośrednio przez niego samego, ale też przez pozostałych wspólników tej spółki.

Z kolei wspólnicy spółki jawnej, czy też komplementariusze w spółce komandytowej, odpowiadają za zobowiązania niemalże tak samo jak spółka. Wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku takiego wspólnika wtedy, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Odpowiedzialność takiego wspólnika, w dalszym ciągu ma charakter osobisty, nieograniczony, a ponadto solidarny. To ostatnie określenie oznacza, iż wierzyciel może dochodzić swojego długu od spółki jak i każdego ze wspólników z osobna, od kilku z nich, bądź od wszystkich łącznie. Gdy dług zostanie spłacony przez któregokolwiek ze wspólników, pozostali są z tego obowiązku zwolnieni. Wszyscy wspólnicy pozostają zobowiązani, aż do całkowitej spłaty długu.

W jakich okolicznościach wspólnik odpowiada za długi spółki z o.o.?

Odpowiedzialność wspólnika za zobowiązania spółki z o.o. w organizacji

Omawiając zagadnienie odpowiedzialności wspólników za długi spółki z o.o. należy rozpocząć od kwestii działania wspólników w imieniu spółki po zawarciu jej umowy, a przed wpisem do rejestru przedsiębiorców KRS, tj. spółki z o.o. w organizacji. W takim bowiem przypadku wspólnicy odpowiadają za zobowiązania solidarnie ze spółką.

Odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki z o.o. w organizacji nie ogranicza się wyłącznie do przypadków działania w jej imieniu. Solidarną odpowiedzialność ponoszą również wspólnicy, którzy nie wnieśli całego wkładu na pokrycie objętych w umowie spółki udziałów. Ta odpowiedzialność jest jednak ograniczona do wartości niewniesionego wkładu.

Ponadto, wspólnicy odpowiadają również za zaległości podatkowe spółki z o.o. w organizacji, jeżeli nie powołano w niej zarządu, ani pełnomocnika reprezentującego spółkę. W tym zakresie istnieją jednak sytuacje w których wspólnicy mogą się uwolnić od omawianej odpowiedzialności. Należą do nich między innymi okoliczności, gdy wspólnik nie ponosi winy za brak zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości, czy też wskazał mienie spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych w znacznej części.

Odpowiedzialność wspólnika – członka zarządu za niewypłacalność spółki z o.o.

Z odpowiedzialnością osoby będącej wspólnikiem za zobowiązania spółki mamy do czynienia także w razie równoczesnego pełnienia przez niego funkcji członka zarządu. Nie wzbudza bowiem żadnej wątpliwości, to że odpowiedzialność przewidziana dla członków zarządu nie jest ograniczona, czy też wyłączona w przypadku pełnienia w spółce takiej podwójnej roli.

Uregulowania Kodeksu spółek handlowych wskazują, że w przypadku bezskuteczności prowadzonej z majątku spółki egzekucji, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania. Mamy zatem do czynienia z odpowiedzialnością subsydiarną wspólnika – członka zarządu, która jednak nie jest absolutna.

W celu zwolnienia się z odpowiedzialności za niewypłacalność sp. z o.o. wspólnik sp. z o.o., będący jednocześnie członkiem zarządu powinien jednak wykazać, iż wobec spółki:

• we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości;
• we właściwym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego;
• we właściwym czasie wydano postanowienie w przedmiocie zatwierdzenia układu;
• nie ponosi winy za brak zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości;
• pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie
• zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody.

Wystarczy spełnienie jednej z powyższych przesłanek, celem wyłączenia odpowiedzialności.

Jak wynika z powyższego ustawodawca nagradza członków zarządu za rzetelne oraz uczciwe pełnienie ich funkcji, a także dbanie o bezpieczeństwo obrotu.

Odpowiedzialność wspólnika – członka zarządu za zaległości podatkowe spółki

Odpowiedzialność wspólnika – członka zarządu przewidują również przepisy Ordynacji Podatkowej. Wspólnik – członek zarządu odpowiada bowiem solidarnie, całym swoim majątkiem za zaległości podatkowe spółki z o.o.

Także w tym przypadku członek zarządu ponosi odpowiedzialność dopiero, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna, a więc gdy komornik stwierdzi, iż spółka nie ma majątku, niezbędnego do zaspokojenia jej zobowiązań.

Ustawodawca przewidział przesłanki wyłączające taką odpowiedzialność. Należą do nich między innymi okoliczność gdy wspólnik – członek zarządu wykazał, iż nie ponosi winy za brak zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości, czy też wskazał mienie spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych w znacznej części.

Odpowiedzialność wspólnika związana z restrukturyzacją podmiotu gospodarczego

Odpowiedzialność za zobowiązania spółki z o.o. w razie połączenia ze spółką osobową

Wspólnik może ponosić odpowiedzialność za zobowiązania spółki z o.o., w razie przeprowadzenia procesu połączenia z udziałem spółki osobowej, a mianowicie gdy spółka z ograniczoną odpowiedzialnością przejmuje spółkę osobową, bądź w ramach połączenia powstanie nowa spółka z o.o.

Pomimo faktu, iż wspólnicy spółki osobowej w wyniku połączenia stają się wspólnikami spółki z o.o., ponoszą odpowiedzialność na dotychczasowych zasadach, subsydiarną wobec wierzycieli, a ponadto solidarnie ze spółką z o.o., za zobowiązania spółki osobowej powstałe przed dniem połączenia.

Dlatego też, do zasad odpowiedzialności dawnego wspólnika spółki osobowej, nadal będą znajdowały zastosowanie przepisy regulujące tę kwestię w konkretnym typie łączącej się spółki.
Podkreślenia wymaga fakt, iż dawny wspólnik spółki osobowej, ponosi wskazaną odpowiedzialność przez 3 lata, licząc od dnia połączenia.

Odpowiedzialność za zobowiązania spółki w razie przekształcenia spółki osobowej albo przedsiębiorcy w spółkę z o.o.

Analogiczne rozwiązanie, jak przy połączeniu ze spółką osobową, przewidują przepisy dotyczące przekształcenia spółki osobowej w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością.

Wspólnicy przekształcanej spółki ponoszą odpowiedzialność za jej zobowiązania powstałe przed dniem przekształcenia, na dotychczasowych zasadach, solidarnie z przekształconą spółką z o.o.

Również w tym przypadku, wskazana szczególna odpowiedzialność dawnych wspólników spółki osobowej, została ograniczona terminem 3 letni, którego bieg rozpoczyna się od dnia przekształcenia.

Powyższa zasada, ponoszenia solidarnej odpowiedzialności za zobowiązania podmiotu przekształcanego, przez okres 3 lat od dnia przekształcenia, znajduje zastosowanie również w przypadku przekształcenia przedsiębiorcy, będącego osobą fizyczną wykonującą we własnym imieniu działalność gospodarczą.

Taki wspólnik odpowiada solidarnie z przekształconą jednoosobową spółką z o.o. za zobowiązania związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, powstałe przed dniem przekształcenia.

Odpowiedzialność wspólnika bezpośrednio wobec spółki

Wniesienie wadliwego aportu do spółki z o.o.

Wspólnik, poza możliwością ponoszenia odpowiedzialności za zobowiązania spółki z o.o. wobec wierzycieli, może również odpowiadać bezpośrednio wobec samej spółki.

Należy podkreślić, iż jednym z głównych obowiązków wspólnika jest wniesienie na kapitał zakładowy spółki wkładu w pełni wartościowego, pozbawionego jakichkolwiek wad, uszczuplających jego wartość materialną, użytkową.

Wkład do spółki ma charakter pieniężny (gotówka, pieniądz bezgotówkowy), bądź też niepieniężny (np. przedsiębiorstwo, oznaczona wierzytelność).

Wady wkładu niepieniężnego (aportu) mogą być dwojakiego rodzaju:

• wady fizyczne;
• wady prawne.

Z wadą fizyczną mamy do czynienia między innymi wtedy, gdy aport jest niezdolny do użytku zgodnego z planowanym przeznaczeniem, nie ma właściwości, o których wnoszący zapewniał, czy też został wydany w stanie niekompletnym, wybrakowanym.

Za wadę prawną rozumie się okoliczność, iż wkład stanowi własność osoby trzeciej, bądź też jest obciążony prawem osoby trzeciej (np. zastawem, hipoteką).

W razie wniesienia wadliwego wkładu niepieniężnego przez wspólnika, jest on zobowiązany do wyrównania spółce z o.o. różnicy miedzy wartością przyjętą w umowie spółki, a zbywczą (rynkową) wartością wkładu.

Przeszacowanie wartości wkładu wnoszonego do spółki z o.o.

Podobna odpowiedzialność występuje, jeżeli wartość wkładu niepieniężnego zostanie znacznie zawyżona, w stosunku do wartości zbywczej (rynkowej), ocenianej na dzień zawarcia umowy spółki. Wspólnik jest w takim przypadku obowiązany wyrównać spółce brakującą wartość.

Ponadto, gdy przedmiotowe przeszacowanie odbyło się za wiedzą członka zarządu, również on jest odpowiedzialny solidarnie ze wspólnikiem, za wyrównanie wartości określonego w umowie spółki wkładu.

Odpowiedzialność wspólnika związana z nabyciem udziału w spółce

Nabywca udziałów spółki z o.o. powinien mieć na uwadze, iż odpowiada z dotychczasowym wspólnikiem (zbywcą) solidarnie wobec spółki z o.o. za niespełnione świadczenie należne spółce ze zbytego udziału lub zbytej części udziału.

Przykładem takich świadczeń, mogą być między innymi związane z udziałem powtarzające się świadczenia niepieniężne czy obowiązek wniesienia dopłat.

Omawiana odpowiedzialność aktualizuje się po łącznym spełnieniu trzech przesłanek, a mianowicie:

• zbyciu udziału;
• zawiadomieniu spółki o takiej transakcji;
• zobowiązanie wynikające ze zbytego udziału nie zostało spełnione.

Należy nadmienić, iż w praktyce można spotkać się z umowami zbycia udziałów spółki, które odmiennie określają odpowiedzialność nabywcy za niespełnione świadczenia. Przestrzega się jednak, iż tego rodzaju porozumienia są skuteczne wyłącznie pomiędzy stronami transakcji, zaś nie mają znaczenia z perspektywy spółki.

Pobranie nienależnej wypłaty

Skutkiem odrębności spółki z o.o. od jej wspólników jest również konieczność istnienia konkretnej podstawy prawnej - uzasadnienia dla każdej wypłaty z majątku spółki na rzecz wspólnika.

Wspólnik, który otrzymał jakąkolwiek wypłatę, wbrew przepisom prawa, bądź postanowieniom umowy spółki, jest zobowiązany do jej zwrotu. W przypadku gdy takiej wypłaty dokonują członkowie organów spółki (np. zarządu), są oni solidarnie odpowiedzialni za jej zwrot.

W praktyce obrotu gospodarczego, jeden z najczęstszych przykładów nienależnej wypłaty z majątku spółki stanowią nienależne, bądź zawyżone dywidendy, czy też zaliczki wypłacane na ich poczet (nawet tak nie nazwane).

Gdy majątek spółki w wyniku nienależnej wypłaty uległ takiemu uszczupleniu, iż kapitał zakładowy przestaje być w pełni pokryty, a nie można uzyskać zwrotu od wspólnika, który ją otrzymał, jak też od osoby odpowiedzialnej za dokonanie wypłaty (odpowiedzialność solidarna), aktualizuje się tzw. odpowiedzialność gwarancyjna pozostałych wspólników.

Odpowiadają w przedstawionej sytuacji wobec spółki, do wysokości ubytku w kapitale zakładowym, stosunkowo do swoich udziałów. W takim samym stosunku, rozdziela się pomiędzy pozostałymi wspólnikami kwoty, przypadające na niewypłacalnych wspólników.

Szkoda wyrządzona spółce

Kodeks spółek handlowych zawiera też przepisy o odpowiedzialności cywilnoprawnej wspólnika za szkodę wyrządzoną spółce przy jej tworzeniu, w wyniku naruszenie przepisów prawa.
Przesłankami pociągnięcia wspólnika do tej odpowiedzialności są:

• działalnie naruszające prawo, dokonane w trakcie tworzenia spółki;
• działanie to jest zawinione;
• wystąpiła szkoda;
• związek pomiędzy zawinionym działaniem i szkodą.

Przykładem naruszenia prawa, aktualizującym wskazaną odpowiedzialność, jest zawyżenie wartości wkładów niepieniężnych, nawet jeżeli nie jest ono znaczne (o przypadku znacznego zawyżenia piszemy wyżej).

Ponadto, nie można wykluczyć odpowiedzialności wspólnika na zasadach ogólnych tj. winy, za własne działania, jeżeli są one skierowane na wyrządzenie spółce szkody.

Odpowiedzialność wspólników przed sądem rejestrowym (postępowanie przymuszające)

Jeżeli w danej spółce z o.o. uprawnienie do powołania zarządu przysługuje wspólnikom, którzy jednak nie powołali tego organu, bądź też powołanie nastąpiło w sposób wadliwy, uniemożliwiający jego poprawne funkcjonowanie (np. braki w składzie), sąd rejestrowy może wezwać wspólników do usunięcia wskazanych wadliwości, pod rygorem zastosowania grzywny. Grzywna może być ponawiana. Ma ona bez wątpienia charakter sankcyjny i dyscyplinujący, zaś jej nałożenie służy w szczególności ochronie rzetelność obrotu gospodarczego.

Podsumowanie

Jak widać, bliższe przyjrzenie się temu zagadnieniu pokazuje, iż odpowiedzialność wspólnika spółki z o.o. nie jest całkowicie wyłączona. Istnieją bowiem okoliczności, kiedy wspólnik będzie odpowiadał ze spółką z o.o. solidarnie, wobec jej wierzycieli za zaciągnięte zobowiązania. Ponadto, nierzetelny wspólnik może również ponosić odpowiedzialność w stosunku do samej spółki, między innymi, gdy zawyży wartość wnoszonego aportu, czy wyrządzi jej szkodę poprzez zawinione działanie.

Autor: Jan Pabiszczak